Waarom een testament opstellen als je getrouwd bent en kinderen hebt?

testament - HW's Blog | Heetebrij.net

Waarom een testament opstellen als je getrouwd bent en kinderen hebt? In een eerder artikel heb ik uitgelegd dat dan de wettelijke verdeling van toepassing is. Toch kan het nuttig of zelfs nodig zijn om toch een testament te maken. In dit artikel geef ik een uitgebreid overzicht en enkele tips.

Wat is de wettelijke verdeling?

Kort gezegd komt de wettelijke verdeling er op neer dat de langstlevende en de kinderen samen erfgenaam zijn en door die (wettelijke) verdeling alle bezittingen en schulden naar de langstlevende gaan. De kinderen houden hun erfdeel tegoed in de vorm van een geldvordering op de langstlevende. Deze vordering kunnen ze pas opeisen als de langstlevende overlijdt, failliet gaat of in de schuldsanering terecht komt. Zie verder over de wettelijke verdeling het genoemde artikel.

Waarom een testament opstellen ondanks de wettelijke verdeling?

Enkel punten die je kunt toevoegen om de wettelijke verdeling meer op maat te maken zijn de volgende:

  1. Wijziging van erfdelen/erfgenamen
    Normaal gesproken zijn de langstlevende ouder en de kinderen samen erfgenaam, voor gelijke delen.
    Als je dat niet wilt, bijvoorbeeld omdat je vanwege de slechte verstandhouding een kind wilt onterven of zijn erfdeel wilt verkleinen, dan zul je dit in een testament moeten vastleggen. Ook als je de kinderen uit een eerdere relatie van je partner juist wel mede-erfgenaam wilt maken, zul je dit in een testament moeten regelen.
    Voor de erfbelasting of bij opname van de langstlevende in een verzorgingshuis kan het handig zijn om de langstlevende een klein erfdeel te geven (bijv. 1%) en dus de erfdelen van de kinderen groter te maken (samen 99%).
  2. Opeisbaarheid geldvorderingen kinderen
    Wanneer krijgen de kinderen hun erfdeel uitbetaald? In principe is dat bij overlijden, faillissement of schuldsanering van de langstlevende ouder.
    De situaties waarin de kinderen hun erfdeel kunnen opeisen worden in testamenten evenwel vaak uitgebreid met bijvoorbeeld:
    • ingeval van hertrouwen (of samenwonen) van de langstlevende met een nieuwe partner moet deze huwelijkse voorwaarden maken om het vermogen gescheiden te houden van het vermogen van de nieuwe partner (vanwege mogelijke schulden);
    • ingeval van opname van de langstlevende in een verzorgingsinstelling moet de kinderen uitbetaald worden, zodat het vermogen van de langstlevende daalt en mogelijk ook de eigen bijdrage in het kader van de Wet langdurige zorg (vroeger: AWBZ) lager uitvalt (zie dit artikel voor meer informatie);
    • ingeval de langstlevende in de bijstand terecht zou komen, moeten de kinderen uitbetaald worden;
    • ingeval van andere situaties waarin de langstlevende kan geraken, bijvoorbeeld onder curatele stelling of onder bewind stelling.
  3. Bevoegdheden langstlevende
    Door de wettelijke verdeling is de langstlevende ouder enig eigenaar geworden van alle bezittingen en moet die alle schulden voor zijn rekening nemen. Stel dat de langstlevende op een andere manier met de kinderen zou willen verdelen, dan kan de langstlevende de wettelijke verdeling ongedaan maken (binnen 3 maanden na overlijden). Zie ook het artikel over de wettelijke verdeling.
    Het gevolg hiervan is dat de langstlevende samen met de kinderen moet overleggen over hoe er dan wel verdeeld wordt. De kinderen hebben daar dus een stem in. Om te zorgen dat de langstlevende toch de touwtjes in handen houdt en nagenoeg zelfstandig kan bepalen hoe er verdeeld wordt, wordt de langstlevende in het testament vaak benoemd tot executeur en afwikkelingsbewindvoerder.
  4. Uitsluitingsclausule/privéclausule
    Dit is de anti-schoonkind bepaling. Neem je die niet in je testament op en je kind is in gemeenschap van goederen getrouwd, dan zal je kind bij een scheiding de erfenis met zijn ex-partner (je schoonkind) moeten delen. Om de erfenis bij scheiding privévermogen van het kind te houden, moet je de uitsluitingsclausule opnemen.
  5. Tweetrapsmaking
    De hiervoor genoemde uitsluitingsclausule voorkomt niet dat bij het overlijden van een kind, diens erfenis (incl. jouw erfenis) vererft naar zijn erfgenamen. Vaak zijn dat de partner en kinderen van je kind; en meestal komt alles (incl. jouw erfenis) door de inmiddels bekende wettelijke verdeling dan bij de partner (je schoonkind) terecht. Sommige mensen willen dat de erfenis in plaats daarvan rechtstreeks naar de kleinkinderen gaat ingeval van overlijden van een kind. Daarvoor zul je in een testament een zogenaamde tweetrapsmaking moeten opnemen. Dit houdt in dat een kind moet gaan bijhouden wat hij van jouw erfenis opmaakt. Dan is bij zijn overlijden vast te stellen wat er nog over is, en wat dus naar de kleinkinderen gaat. Helaas houdt niet iedereen deze administratie bij, zodat deze bepaling nog wel eens lastig uitpakt.
  6. Erfbelasting besparen
    Als je een erfenis ontvangt dan krijg je ook te maken met erfbelasting. Of je daadwerkelijk erfbelasting moet betalen hangt af van je relatie met de overledene en hoeveel je erft.
    In een testament kun je extra bepalingen opnemen om de erfbelasting te beperken of om meer sturing te geven aan het moment waarop erfbelasting betaald moet worden (meer bij het overlijden van de eerste ouder of juist bij overlijden van de tweede ouder, of spreiden over beide overlijdens).
    NB: Of je dergelijke clausules moet gebruiken of niet, kun je pas goed bepalen bij het eerste overlijden; dan pas weet je de exacte cijfers van de erfenis en de leefsituatie van de langstlevende en de kinderen. Als je ze echter niet opneemt in je testament, kunnen ze ook niet gebruikt worden.
    Enkele voorbeelden van erfbelasting besparing:
    • In het testament kun je opnemen dat de langstlevende een rente moet vergoeden aan de kinderen over hun geldvordering/erfdeel. Dit is een rente die niet direct betaald hoeft te worden; dat gebeurt pas bij het uitbetalen van de geldvordering zelf (meestal bij overlijden van de langstlevende, zie hierboven).
      Het voordeel van een rente is dat de geldvordering tussen het eerste en tweede overlijden is gegroeid. Dat kan een behoorlijke stijging zijn als er veel tijd tussen de overlijdens zit. Deze (grotere) geldvorderingen zijn schulden in de nalatenschap van de langstlevende, zodat de erfenis voor de kinderen bij dat overlijden lager uitvalt en dus ook de erfbelasting lager zal zijn.
      Elk voordeel heeft evenwel z’n nadeel: bij het eerste overlijden zal er meer erfbelasting betaald moeten worden over de erfdelen van de kinderen. De langstlevende moet dat voorschieten, maar heeft die dat geld wel beschikbaar? Dit is echt zo’n beslissing die pas na het eerste overlijden moet worden genomen.
    • Een opvullegaat voor de langstlevende bijvoorbeeld geeft de langstlevende de mogelijkheid om zijn erfdeel te vergroten tot maximaal zijn vrijstelling erfbelasting (2024: ca. € 800.000,-), omdat die vrijstelling anders gedeeltelijk onbenut blijft. Dit gaat ten koste van de erfdelen van de kinderen, waardoor er voor hun minder erfbelasting betaald hoeft te worden. Nadeel van deze clausule is dat er meestal bij het overlijden van de langstlevende meer erfbelasting door de kinderen betaald moet worden.
    • Sinds 2010 hebben kleinkinderen ook een vrijstelling erfbelasting van ca. € 25.000,- (2024), net als kinderen. Je kunt als grootouder in je testament rechtstreeks aan de kleinkinderen een geldbedrag (maximaal die vrijstelling) geven (‘legaat’). Dit bedrag komt dan zonder erfbelasting bij je kleinkinderen terecht, en gaat ten koste van de erfdelen van de kinderen. Die betalen dus minder erfbelasting.
      Ingeval je kinderen niet hetzelfde aantal kinderen hebben, dan moet je even opletten. Bijvoorbeeld een kind heeft 2 kinderen en het andere kind 4 kinderen. Gaan de legaten aan de kleinkinderen dan af van het totaal, waardoor alle kinderen meebetalen aan de legaten aan alle kleinkinderen, of alleen van het erfdeel van hun ouder (per tak dus)? Dit is een persoonlijk keuze.
  7. Bedrijfsopvolging/onderneming
    Mocht er een onderneming in de erfenis zitten (eenmanszaak of alle aandelen in een BV), dan is het verstandig een regeling op te nemen voor de beoogde bedrijfsopvolger als dit niet je partner is. Doe je dit niet, dan gaat de onderneming in principe volledig naar de langstlevende.
    (Als de onderneming met andere personen gedreven wordt, dan zijn er vaak al regelingen in een firmacontract (VOF) of aandeelhoudersovereenkomst (BV) opgenomen; dan nog kan het soms handig zijn een en ander in het testament op te nemen.)

Wat is handig om ook gelijk te regelen in je testament?

Naast de bovengenoemde punten zijn er nog enkele andere zaken die je gelijk kunt meenemen als je toch een testament aan het maken bent:

  1. Voogdij
    Als jij en je partner allebei overlijden en de kinderen zijn op dat moment nog minderjarig, is er niemand die het gezag over hen uitoefent. De kantonrechter zal in dergelijke gevallen een voogd gaan zoeken die de kinderen in huis wil nemen en verder wil opvoeden.
    In je testament mag je echter zelf bepalen wie deze voogd moet worden. De kantonrechter zal bijna altijd jouw aanwijzing volgen. Uiteraard is het ook van belang om van te voren met de beoogde voogd(en) te overleggen of zij jouw kinderen in hun gezin willen (en kunnen) opnemen.
  2. Bewindregeling
    De kinderen hebben van jou geërfd toen ze nog minderjarig waren. Inmiddels is een van de kinderen meerderjarig geworden en wil zijn erfenis opeisen. Bijvoorbeeld om die leuke sportauto te kopen. Goed plan. Of toch niet? De meeste ouders vinden 18 jaar toch nog te jong om de erfenis gelijk vrij te geven.
    Een oplossing daarvoor kan zijn om de erfenis van de kinderen onder bewind te stellen in het testament. Dit houdt in dat er een bewindvoerder wordt benoemd die het beheer over hun erfdeel blijft voeren tot een leeftijd van bijvoorbeeld 23 jaar. De persoon van de bewindvoerder zal over het algemeen dezelfde persoon als de voogd zijn. Je kunt het ook splitsen: de kennis of het familielid met verstand van financiën wordt bewindvoerder en iemand anders neemt de kinderen in zijn gezin op.
  3. Executeur
    Je kunt in een testament een persoon aanwijzen die je nalatenschap beheert en zorgt dat alle zaken netjes afgehandeld worden: dat alle rekeningen betaald worden, de belastingaangiften gedaan worden, de kinderen hun erfdeel krijgen, enzovoort. Zo’n persoon noemen we een executeur. Dit kan met name handig zijn voor het geval je overlijdt en de kinderen nog minderjarig of jong zijn, en de erfenis dus nog niet zelf kunnen afhandelen.
    Als je een executeur aanwijst is het ook handig om een reserve-executeur te benoemen voor het geval de eerste geen executeur kan zijn omdat hij bijvoorbeeld eerder overlijdt dan jijzelf. Overleg ook met deze personen of ze deze taak wel op zich willen nemen.
    Bij het maken van zo’n bepaling is nog belangrijk om vast te leggen hoeveel bevoegdheden de executeur heeft. Mag hij alleen maar het beheer hebben (rekeningen betalen, aangiften doen, etc) of moet hij meer (alleen) kunnen? Je kunt de executeur ook nog ‘afwikkelingsbewindvoerder’ maken, zodat hij bijna geheel zelfstandig alles kan regelen, tot en met de verdeling van de erfenis tussen de erfgenamen.
    Het bijkomende voordeel van een executeur is dat je niet de vereffeningsprocedure in hoeft na beneficiaire aanvaarding vanwege minderjarige kinderen. Voorwaarde is wel dat de executeur kan aantonen dat er ruimschoots voldoende is om alle schulden te betalen. Voor meer informatie over beneficiaire aanvaarding en vereffening zie onder andere dit artikel.
  4. Rampenclausule
    Stel, je bent op vakantie met de kinderen en jullie krijgen een auto- of vliegtuigongeluk en niemand overleeft dit. Je partner en je kinderen kunnen je erfgenaam dan niet meer zijn, want zij zijn ook overleden. Wie moeten dan je erfgenamen zijn? Neem in je testament daarvoor een ‘alternatieve erfstelling’ op, om dit (doem)scenario af te dekken. Je weet immers nooit hoe het loopt.
  5. Legaten
    Naast de legaten aan kleinkinderen die ik hiervoor noemde, kun je ook andere legaten maken. Denk aan het vermaken van een specifieke zaak aan een specifieke persoon (de antieke klok moet naar het oudste kind) of zelfs de gehele inboedel naar een of meer personen. Of er moet een geldbedrag naar een goed doel instelling.
    Sommige zaken (zoals het voorbeeld van de klok) kun je ook zelf regelen in een codicil. Daar gelden echter wel heel strikte voorwaarden voor, anders is het codicil niet geldig. Meer daarover in dit artikel.

Enkele andere tips

Tip van HW

Waarom een testament opstellen als je getrouwd bent en kinderen hebt? Hierboven heb ik enkele aanvullingen op de wettelijke verdeling besproken, en enkele andere regelingen voor je testament. Maar denk ook eens aan de volgende zaken om met de notaris te bespreken:

  • Huwelijkse voorwaarden
    Veel stellen hebben voor (of tijdens) het huwelijk huwelijkse voorwaarden geregeld, omdat zij geen gemeenschap van goederen wensten. Net als je testament is het verstandig om de huwelijkse voorwaarden elke 5 jaar te laten controleren. Vaak zijn de uitgangspunten van toen niet meer actueel of zijn je omstandigheden inmiddels gewijzigd.
  • Volmacht/levenstestament
    Een testament geldt voor je overlijden (wat gebeurt er met je erfenis). Zolang je nog leeft kom je dus aan het testament nog niet toe. Stel dat je op enig moment wilsonbekwaam wordt, wie moet (mag) dan jouw zaken regelen. Je leeft dus nog wel, maar kunt het zelf niet meer. Daarvoor is een algemene volmacht of levenstestament bedoeld. Meer daarvoor kun je in dit artikel lezen.
  • Samenwoners
    Voor samenwoners geldt de wettelijke verdeling niet: je bent immers niet getrouwd. Mocht je wel een vergelijkbare langstlevendenregeling wensen, dan zul je dit in een testament moeten regelen. Doe je dat niet, dan zullen bij je overlijden alleen je kinderen van je erven en je partner dus niet!
  • Lopende scheiding
    Stel dat je net in scheiding ligt, maar er is nog geen verzoek bij de Rechtbank ingediend of zelfs nog geen echtscheidingsconvenant gemaakt. Totdat de echtscheiding uitgesproken is door de rechtbank en ingeschreven is bij de gemeente, ben je nog steeds elkaars erfgenaam. Dat is meestal niet meer de bedoeling. In dat geval doe je er goed aan gelijk een nieuw testament te maken waarbij je je (ex-)partner onterft. Meer over een testament na een scheiding kun je in dit artikel lezen.
Print Friendly, PDF & Email

Hans-Willem Heetebrij

Ik ben notaris/partner bij een notariskantoor. Vastgoed en familierecht zijn mijn specialismen binnen het notariaat. Daarnaast ben ik een fan van Social Media.

Geef een reactie

Deze site gebruikt Akismet om spam te verminderen. Bekijk hoe je reactie-gegevens worden verwerkt.