Wat je moet weten over een papieren schenking

Aan het einde van het jaar zijn er veel vragen over schenkingen, met name over schenken door ouders aan kinderen. Op dit moment zijn het vooral vragen over de tijdelijk verruimde vrijstelling schenkbelasting van € 100.000,- die tot 1 januari 2015 nog te gebruiken is.

Een van de meest voorkomende vormen van schenken is echter de zogenaamde ‘papieren schenking’. Deze schenking komt eigenlijk alleen voor tussen ouders en kinderen. In dit artikel geef ik een overzicht van deze schenkingsconstructie.

Wat is een papieren schenking?

Een papieren schenking wil zeggen dat de schenker (meestal de ouders) aan de begiftigde (het kind) een schenking doet, maar zelf niet de beschikkingsmacht over het geschonken bedrag verliest. Door een ‘vordering’ te schenken wordt er een schuld van de schenker aan de begiftigde gecreëerd. Anders gezegd: de ouder schenkt een bedrag aan het kind, maar leent het gelijk weer terug. Door die schuld wordt het vermogen van de schenker lager. Hierdoor valt bij het overlijden van de schenker diens nalatenschap ook lager uit. Dit levert een besparing van erfbelasting op. Voordeel van deze constructie is ook dat de schenker nog steeds de beschikking blijft houden over zijn geld.

Meestal wordt het jaarlijks van schenkbelasting vrijgestelde bedrag (in 2015 € 5.277) geschonken aan een kind. Soms ook hogere bedragen, maar dan zal er schenkbelasting verschuldigd zijn over het bedrag dat boven de vrijstelling uitkomt. Zo’n schenking wordt in de volgende jaren vaak herhaald, om zo uiteindelijk de erfbelasting bij overlijden van de ouders te verminderen. Je bent dan bezig met ‘estate planning’.

Hoe regel je een papieren schenking?

Een papieren schenking wordt gezien als een ‘schenking ter zake des doods’, omdat de schuld pas bij overlijden van de ouder uitgekeerd wordt aan het kind (zie artikel 7:177 Burgerlijk Wetboek). Dit betekent dat een papieren schenking verplicht in een notariële akte opgenomen moet worden. Voor het regelen van de schenking moet je dus naar de notaris. Die kan je overigens gelijk adviseren over het nut van de schenking en de gevolgen ervan in jouw geval.

Welke voorwaarden gelden bij een papieren schenking?

In de akte van een papieren schenking zullen de volgende punten worden opgenomen:

• Rente
  De belangrijkste voorwaarde is dat er (fiscaal) verplicht jaarlijks 6% rente op de schuld moet worden betaald door de schenker aan de begiftigde. Doe je dit niet dan zal de schuld bij het overlijden niet van de nalatenschap afgetrokken mogen worden. Het wordt dan als (fictieve) erfenis gezien. Een en ander betekent dat je de bankafschriften van de rentebetalingen goed moet bewaren; deze moet je aan de Belastingdienst meesturen bij de aangifte erfbelasting bij overlijden van de schenker.
• Opeisbaarheid van de schuld
  In principe is de schuld uit de schenking opeisbaar voor de begiftigde als de schenker overlijdt. Daarnaast zijn er nog andere situaties waarin het handig of zelfs noodzakelijk kan zijn om de schuld opeisbaar te maken. Denk bijvoorbeeld aan faillissement/surseance van betaling/schuldsanering van de schenker of de schenker moet naar de bijstand voor een uitkering. Ook onder curatele stelling van de schenker of onder bewind stelling van het vermogen van de schenker kan een opeisbaarheidsgrond zijn.
  Een actuele opeisbaarheidsgrond is opname in een AWBZ-instelling. Door het opeisbaar maken van de schuld zal (na 2 jaar) de berekening van de eigen bijdrage voor de AWBZ lager uitvallen. Zie daarover dit blogartikel en dit blogartikel.
• Uitsluitingsclausule
  Meestal is het wenselijk om ook een uitsluitingsclausule (ook wel privéclausule) op te nemen. Dit houdt in dat bij echtscheiding van een begiftigde, diens partner geen recht heeft op (een deel van) de schenking. In de volksmond wordt dan gezegd dat ‘het op de eigen kinderen beschreven’ is. Deze clausule komt tegenwoordig in bijna elk testament voor, maar kan dus ook voor schenkingen gebruikt worden.
• Inbreng
  Tot 1 januari 2003 werden schenkingen die door de ouders aan kinderen zijn gedaan, beschouwd als voorschot op het erfdeel van de ouders. De schenkingen moesten dan voor een kind met diens erfdeel verrekend (ingebracht) worden. Na 1 januari 2003 hoeft de schenking niet meer verrekend (ingebracht) te worden.
  Ouders kunnen echter bepalen dat de schenking wel dient te worden verrekend met het erfdeel van de kinderen bij overlijden van de ouders. Dan wordt het als voorschot beschouwd zodat per saldo elk kind gelijk behandeld wordt. De reden om dit te doen kan zijn dat een kind meer of grotere schenkingen heeft gehad dan de andere kinderen, terwijl ze allemaal wel gelijk behandeld moeten worden na overlijden van de ouders.
• Andere bepalingen
  Als de schenker getrouwd is, heeft die voor het doen van een papieren schenking de toestemming van de andere echtgenoot nodig. Dit moet schriftelijk gebeuren door een ondertekende verklaring of de andere echtgenoot moet de schenkingsakte ook ondertekenen bij de notaris.
  Voor het ondertekenen van de akte bij een papieren schenking zal de schenker altijd zelf aanwezig moeten zijn, omdat het een schenking ter zake des doods is. De begiftigde kan eventueel een volmacht geven aan de schenker of een notarismedewerker om namens hem de akte te ondertekenen.
  Aangezien een papieren schenking pas uitgevoerd wordt bij overlijden van de schenker, moet de schenkingsakte aangemeld worden bij het Centraal Testamentenregister.

Welke belastingen spelen een rol bij de papieren schenking?

• Erfbelasting
  Als ouders vermogen nalaten bij hun overlijden aan de kinderen, is er erfbelasting verschuldigd. Kinderen hebben altijd wel een vrijstelling erfbelasting (in 2015 € 20.047,-), over het meerdere wordt dan erfbelasting betaald. Tot een bedrag van € 121.296,- (in 2015) is er 10% erfbelasting verschuldigd en daarboven 20%.
  Door het vermogen geleidelijk tijdens leven te laten overgaan van ouders naar kinderen (door de schenkingen), kan de erfbelasting bij overlijden van de ouders worden verminderd. Een gedeelte van de schenking is immers vrijgesteld van schenkbelasting (zie hierna), zodat daarover geen erfbelasting meer verschuldigd zal zijn bij overlijden.
• Schenkbelasting
  Over het bedrag dat geschonken wordt aan de kinderen is in beginsel schenkbelasting verschuldigd. Elk kalenderjaar kan een bepaald bedrag (in 2015 € 5.277,-) vrij van schenkbelasting aan elk kind worden geschonken. Over het meerdere boven de vrijstelling is schenkbelasting verschuldigd. Tot een bedrag van € 121.296,- (in 2015) is er 10% schenkbelasting verschuldigd en daarboven 20%.
  Ook zou eenmalig gebruik gemaakt kunnen worden van een verhoogde vrijstelling, als het kind tussen de 18 en 40 jaar is. In dat geval is de vrijstelling € 25.322,- (2015). Als deze laatste vrijstelling gebruikt wordt, moet er wel aangifte schenkbelasting gedaan worden.
• Inkomstenbelasting
  De vordering die de kinderen op de ouders hebben gekregen door de schenking, valt bij de kinderen in box 3 voor de inkomstenbelasting. Dit is de box van spaar- en beleggingstegoeden en bijvoorbeeld de vakantiewoning. Als het totaalbedrag in box 3 (bezittingen minus schulden) boven het heffingvrij vermogen (2015: € 21.330,-) komt, betaalt het kind jaarlijks 1,2% belasting daarover. Ook de rente die het kind ontvangt van de ouder verhoogt het vermogen in box 3.
  De schuld die de ouders aan de kinderen hebben, valt bij hen ook in box 3. Bij hen verlaagt de schenking hun box 3-vermogen.
  Als de kinderen onvoldoende vermogen hebben om de jaarlijkse box 3-heffing over de vordering te voldoen, kan in de schenkingsakte opgenomen worden dat de ouders de inkomstenbelasting voorschieten of zelfs voor hun rekening nemen. Meestal zullen ze echter met de genoemde verplichte 6% rente die zij van de ouders ontvangen, de eventuele 1,2% inkomstenbelasting kunnen betalen.

Tip

De genoemde 6% rente moet elk jaar betaald worden aan het kind. Een belangrijk aandachtspunt is dus dat de ouders wel voldoende banktegoeden moeten hebben om elk jaar (tot hun overlijden) die rente te kunnen betalen. Ga dus in overleg met je notaris om vooraf alle gevolgen van een papieren schenking in kaart te brengen.